وسواس جبری؛ علائم، علل و درمان
وسواس جبری یکی از اختلالاتی است که در آن افکار، تصاویر و ایدههای تکراری و مزاحم به طور مداوم در ذهن فرد ظاهر میشوند. این افکار و وسوسهها معمولاً ناخواسته و ناراحتکننده هستند و فرد را درگیر فرآیند تکرار و بررسی مکرر آنها میکنند. وسواس جبری به عنوان یکی از اختلالات رایج در طیف اختلالات اضطرابی، تأثیر قابل توجهی بر زندگی فرد مبتلا دارد.
در این مقاله، به معرفی و توضیح وسواس جبری پرداخته خواهد شد. ابتدا تعریفی کلی از آن ارائه میشود و سپس علائم و نشانههای آن به تفصیل بررسی میشوند. در ادامه، روشهای تشخیص اختلال وسواس جبری توضیح داده میشوند.
محتوا
اختلال وسواس جبری چیست؟
اختلال وسواس جبری یک اختلال مزمن است و ممکن است بر زندگی روزمره، روابط شخصی، تحصیلات و عملکرد شغلی تأثیر منفی بگذارد. افراد مبتلا به این اختلال اغلب درگیر دورههایی از تکرار نگرانیها و انجام رفتارهای خاص میشوند که میتواند تحت عنوان “اجبار” شناخته شود.
وسواسها، فکرها، تصویرها یا حسهای بیش از حد نگرانکننده هستند و معمولاً برای فرد ناخوشایند و مزاحم هستند. این نگرانیها میتوانند موضوعات متنوعی را شامل شوند مانند ترس از عفونت، ترتیب و دقت، نیاز به تمیزی، مقاومت در برابر افکار نامناسب و غیره.
علائم وسواس جبری
وسواس جبری، معمولا شامل وسواس فکری و اجباری است. ممکن است خود فرد متوجه وسواس بیش از حد خود نشود، اما می تواند فعالیت های روزانه را مختل کند.
علائم وسواس جبری میتواند به دو دسته اصلی تقسیم شود: وسواسها و اجبارها. در ادامه، برخی از علائم شایع هر دسته را بررسی میکنیم:
نمونه هایی از وسواسها عبارتند از:
- ترس از آلوده شدن با لمس اشیایی که دیگران به آن دست زده اند.
- شک به قفل کردن در
- استرس شدید زمانی که کارها به ترتیب انجام نمی شوند.
- تصورات جنسی ناخوشایند
- دوری از موقعیت هایی که وسواس را شدیدتر می کنند.
بیشتر بخوانید: اختلال وسواس فکری و عملی
نمونه هایی از اجبارها عبارتند از:
- شستشو و تمیزکردن مکرر و بیش از حد به دستها، بدن، اشیاء یا محیط یا وسواس مو کندن
- بررسی مجدد مکرر و بیش از حد از اشیاء، در نتیجه ترس از فراموش کردن چیزی مهم یا وقوع ناخوشایند.
- تکرار عملیات مشخصی، مانند بستن و باز کردن درها، بررسی روشن بودن یا خاموشی سوئیچها، لمس کردن اشیاء به تعداد خاص و غیره.
این لیست تنها بخشی از علائم وسواس جبری است و هر فرد ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند. مهم است بدانید که وسواس جبری معمولاً به طور مداوم و به مدت طولانی در زندگی روزمره فرد حضور دارد و تأثیرات منفی قابل توجهی بر روی زندگی او دارد. در صورتی که شما یا کسی که میشناسید علائم وسواس جبری را تجربه میکنید، بهتر است با یک متخصص روانشناسی یا پزشک مشورت کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب ارائه شود.
علت بروز وسواس جبری چیست؟
علت اصلی بروز اختلال وسواسی جبری به طور قطعی مشخص نیست، اما عوامل زیر می توانند دخیل باشند:
- عوامل بیولوژیکی که می تواند نتیجه تغییرات مواد شیمیایی بدن و یا عملکرد مغز باشد.
- ژنتیک
- یادگیری (ترس های وسواسی و یا رفتارهای اجباری می توانند از طریق نگاه کردن به دیگر اعضای خانواده و به مرور زمان یاد گرفته شوند.)
- از جمله عوامل موثر می توان به سابقه خانوادگی، اتفاقات همراه با استرس و دیگر شرایط ذهنی اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: مشاوره آنلاین روانشناسی
وسواس جبری شدید چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص وسواس جبری باید توسط یک متخصص حرفهای در حوزه روانشناسی یا روانپزشکی انجام شود. در اینجا چندین مرحله اصلی برای تشخیص وسواس جبری آورده شده است:
✔ مصاحبه
در این مرحله، یک متخصص روانشناسی یا روانپزشک با شما مصاحبه میکند تا اطلاعات جامعی درباره علایم، نحوه تکامل آنها، میزان تأثیر آنها بر زندگی روزمره شما و اطلاعات پیرامون تاریخچه خانوادگی و سابقه جسمی و روحی شما جمعآوری کند.
✔ ارزیابی علائم
در این مرحله، متخصص میپرسد که آیا شما دارای افکار تکراری (وسواس) هستید. همچنین، متخصص نحوه تأثیر این افکار بر روی زندگی روزمره، احساسات، ارتباطات و کیفیت عملکرد شما را مورد بررسی قرار میدهد.
✔ بررسی عوارض دیگر
ممکن است متخصص از شما بخواهد در مورد علائم و نشانههای دیگری که ممکن است به علت وسواس جبری شدید یا عوارض وابسته به آن ایجاد شده باشند، گزارش دهید. به عنوان مثال، اضطراب شدید، افسردگی، نگرانیهای مرتبط با بهداشت و تمیزی، اختلال خواب و …
✔ بررسی تأثیر بر عملکرد
متخصص ارزیابی میکند که وسواس جبری شما چقدر بر عملکرد شما در زندگی روزمره، اجتماعی و حرفهای تأثیر دارد.
بررسی علل و نیاز به تشخیص تشدید کننده: در این مرحله، متخصص ممکن است علل محتمل وسواس جبری را بررسی کند و به دنبال عللی مانند عوامل ژنتیکی، شیوع در خانواده، تجربیات زندگی تکراری، عوامل محیطی و فشارهای روانی باشد.
درمان وسواس جبری چگونه است؟
هدف از درمان کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی است که با توجه به شدت اختلال ممکن است نیاز به درمان طولانی مدت، ادامه دار و شدید داشته باشد. اختلال وسواسی-جبری، شرایط مزمنی است و بخش از زندگی فرد می شود، به همین خاطر، مهم است که بهترین درمان وسواس در نظر گرفته شود. در ادامه به دو روش مهم درمانی برای این اختلال اشاره میکنیم.
1. روان درمانی
رفتار درمانی شناختی، نوعی روان درمانی است و موثرترین روش درمان اختلال وسواس فکری. در این روش، فرد به تدریج در معرض موضوعاتی که باعث بروز ترس و وسواس می شوند قرار می گیرد. به مرور فرد یاد می گیرد که وسواس خود را کنترل کند و به بهبود کیفیت زندگی نیز کمک خواهد شد.
2. مصرف دارو
مصرف برخی داروها می توانند به کنترل وسواس کمک کنند، که داروهای ضد افسردگی جزو اولین داروها است. هدف از مصرف دارو، کنترل علائم با کمترین میزان دوز مصرف است. ممکن است مصرف چند دارو برای فرد در نظر گرفته شود تا مشخص شود کدام یک اثر بهتری دارند. عوارض جانبی داروها باید در نظر گرفته شود.
نتیجهگیری
افراد مبتلا به وسواس جبری اغلب با مشکلاتی مانند ترسهای غیرمنطقی، نگرانیهای بیش از حد و اجرای عملیات تکراری و مکرر روبرو هستند. در این مقاله، به بررسی و توضیح دقیقتر اختلال وسواس جبری پرداختهایم. در نتیجه، وسواس جبری یک اختلال روانشناختی جدی است که نیازمند تشخیص و درمان صحیح است. با توجه به پیشرفتهای اخیر در تحقیقات و درمان، امیدواریم که روشهای بهتری برای تشخیص و درمان وسواس جبری در آینده فراهم شود و افراد مبتلا به این اختلال بهبود یابند.
