حالات نفسانی در تحلیل رفتار متقابل
محتوا
حالات نفسانی در تحلیل رفتار متقابل
به بیست و چهار ساعت گذشته خود نگاهی بیندازید. در این مدت آیا زمانی وجود داشته که مانند دوران کودکی خود رفتار کرده باشید و یا فکر کرده باشید و یا احساس کرده باشید؟ آیا رفتار و فکر و احساس شما در این زمان مانند والدین تان بوده است؟ و یا اینکه موقعیت هایی وجود داشته که رفتار، فکر و احساسات شما دقیقاً یک پاسخ متناسب با زمان و مکان آن لحظه باشد؟ این سه حالت به عنوان سه حالت اصلی نفسانی هستند که در این مقاله قصد داریم درباره آن ها توضیح دهیم.
توضیح درباره حالات نفسانی
حالت نفسانی والد – رفتارها، افکار و احساسات فرد از والدین و یا جانشینان والدین یاد گرفته شده است.
حالت نفسانی بالغ – رفتارها، افکار و احساسات فرد واکنشی است به موقعیت و وضعیت آن لحظه و آن مکان خاص.
حالت نفسانی کودک – رفتارها، افکار و احساسات فرد از دوران کودکی وی نشات می گیرد.
در ادامه به یک مثال می پردازیم که می توانید جابه جایی بین این حالات نفسانی را کاملاً درک کنید.
تصور کنید که فردی در یک اتوبان با ترافیک شدید در حال رانندگی است. فرد با توجه به تابلوهای رانندگی و با توجه به ترافیک موجود ماشین را می راند. در صورتی که یک ماشین با سرعت به جلوی وی بپیچد، وی احساس ترس و وحشت می کند و در پاسخ به این ترس، در ابتدا از آینه به پشت سر نگاه می کند و سپس سرعت اتومبیل خود را به آرامی کاهش می دهد. در تمام این وضعیت فرد در حالت نفسانی بالغ وجود دارد زیرا واکنش فرد کاملاً به موقعیت زمانی مشخص و مکانی که قرار دارد مربوط است.
ناگهان این فرد به رانندگان دیگر نگاه می کند و در حالی که آن ها با سرعت زیادی از کنارش می گذرند، زیر لب به آن ها فحش می دهد و ناسزا می گوید. در این حالت فرد در حالت نفسانی والد قرار دارد. این فرد در کودکی خود زمانی که در ماشین در کنار پدرش می نشست، همواره اعتراض پدر و شکایت کردن وی از رانندگی دیگران را می دید.
چند دقیقه بعد فرد به ساعتش نگاهی می اندازد و در می یابد که به دلیل ترافیک سنگین به جلسه ی مهمی که با رئیسش دارد دیر می رسد. در این صورت فرد احساس ترس و وحشت می کند و اگر از فرد بپرسید که این موقعیت وی را یاد چه موقعیتی از دوران کودکی وی می اندازد شاید خاطره دیر رسیدن به مدرسه و ترس از معلم را به یاد آورد.
برای تغییر حالت نفسانی فرد می تواند به این فکر کند که اگر مدیرش یک فرد منطقی باشد نیازی به نگرانی نیست. او حتماً درک می کند که در این شرایط او نمی توانست سریع تر از این برسد. بنابراین فرد با فکر کردن به این موضوع دوباره آرامش خود را باز می یابد و به حالت نفسانی بالغ باز می گردد.
حال با خواندن این مثال در می یابید که حالات نفسانی به چه صورت هستند. دوباره به لیستی که از رفتارها و افکار و احساسات خود در بیست و چهار ساعت گذشته تهیه کرده اید برگردید.
حالت نفسانی “کودک”
به موقعیت هایی که در حالت نفسانی کودک قرار داشته اید بیندیشید و احساسات خود را در این موقعیت ها بررسی کنید. اگر به صورت آگاهانه در حالت نفسانی کودک قرار گرفته باشید مشکلی ندارد و اتفاقاً بسیار برای فرد مفید است. سپس فکر کنید که در آن موقعیت ها با خود چه می گفتید. مقابل یک آینه بنشینید و همانند دوران کودکی تان نقش بازی کنید. می توانید ببینید که هر یک از احساسات و رفتارهای شما بازنوازی از دوران کودکی تان می باشد.
حالت نفسانی “والد”
سپس می توانید به موقعیت هایی که در حالت نفسانی والد بوده اید فکر کنید و در صورت تمایل به صورت آگاهانه نقش هایی از آن وضعیت را بازی کنید. به این فکر کنید که چه سخنانی از مادر و یا پدر خود در درون خود می شنوید؟ به این ترتیب به راحتی به افکار والدی خود پی می برید. با تمرین و تکرار پی می برید که از چه شخصی بیشتر از دیگران الگو برداری می کنید؟ شاید شما از معلم خود و یا عمو، خاله و … الگو برداری کنید.
حالت نفسانی “بالغ”
حال موقعیت هایی را که در حالت نفسانی بالغ بوده اید، شناسایی کنید. برای تشخیص بالغ از والد و کودک از خود بپرسید: آیا رفتار، افکار و احساسات من مرتبط با لحظه مورد نظر و در پاسخ به شرایط محیطی بوده است؟ در صورت مثبت بودن جواب می توانید به حالت نفسانی بالغ پی ببرید. البته در برخی موارد فرد رفتار و افکاری بالغانه دارد ولی احساس بالغ بودن ندارد.
نتیجه گیری
ما برای زندگی به هر سه این حالات نفسانی نیاز داریم. برای بروز خلاقیت و توانایی های شهودی نیاز است تا در حالت نفسانی کودک باشیم. برای سازگاری با جامعه و داشتن یک زندگی مسالمت آمیز نیاز است تا از حالت نفسانی والد کمک بگیریم. و برای اینکه مشکلات این زمانی این مکانی را حل کنیم باید در حالت نفسانی بالغ قرار بگیریم. بنابراین برخورداری از یک زندگی سالم و متعادل و شخصیتی سالم و متعادل نیازمند تعادل برقرار کردن بین این سه حالت نفسانی است.
