درمان مبتنی بر شفقت؛ نکاتی که باید بدانید!

درمان مبتنی بر شفقت (Compassion-Focused Therapy یا CFT) که توسط دکتر پل گیلبرت معرفی شده، یک روش درمانی است که بر تقویت احساس شفقت و همدلی نسبت به خود و دیگران تمرکز دارد و به ویژه برای افرادی که با احساسات منفی شدید مانند شرم، گناه و خودانتقادی مواجه هستند، طراحی شده است. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر تکنیک‌ها و شواهد علمی مرتبط با درمان مبتنی بر شفقت خواهیم پرداخت تا ابعاد مختلف این رویکرد درمانی به وضوح روشن گردد.

منظور از درمان مبتنی بر شفقت چیست؟

تحقیقات علمی نشان داده‌اند که درگیری با احساسات منفی مانند شرم و گناه می‌تواند به مشکلات روانی مختلفی از جمله اضطراب، افسردگی و اختلالات رفتاری منجر شود. درمان مبتنی بر شفقت با هدف تغییر نگرش فرد نسبت به خود و دیگران، می‌تواند به بهبود این مشکلات کمک کند.درمان مبتنی بر شفقت از تکنیک‌های مختلفی مانند تمرینات ذهن‌آگاهی، تمرینات شفقت‌محور و تغییر الگوهای شناختی استفاده می‌کند تا به فرد کمک کند تا با احساسات منفی به شیوه‌ای سازنده‌تر و مثبت‌تر برخورد کند و بهبود کیفیت زندگی و سلامت روانی را تجربه نماید.

این روش روان درمانی، که توسط دکتر پل گیلبرت توسعه یافته، بر تقویت احساس شفقت و همدلی نسبت به خود و دیگران تمرکز دارد و به ویژه برای افرادی که با احساسات منفی شدید مانند شرم، گناه و خودانتقادی مواجه هستند، مفید است.

‏تاریخچه درمان مبتنی بر شفقت چیست؟

تاریخچه درمان مبتنی بر شفقت (CFT) به اوایل دهه 2000 میلادی برمی‌گردد و به ویژه با تلاش‌های دکتر پل گیلبرت، روان‌شناس بریتانیایی، شناخته می‌شود. پل گیلبرت، که پیش از این در زمینه‌های مختلف روان‌شناسی بالینی و درمان‌های شناختی-رفتاری فعالیت کرده بود، به این نتیجه رسید که روش‌های سنتی درمانی به اندازه کافی به احساسات منفی عمیق و پیچیده نظیر شرم، گناه و خودانتقادی توجه نمی‌کنند. او بر اساس نظریه‌های تکاملی و روان‌شناختی، درمان مبتنی بر شفقت را به عنوان روشی برای مقابله با این احساسات و تقویت همدلی و شفقت به خود معرفی کرد.

درمان مبتنی بر شفقت با تأکید بر نقش شفقت و همدلی در بهبود سلامت روانی، به مرور زمان مورد توجه محققان و درمانگران قرار گرفت و تحقیقات گسترده‌ای درباره اثربخشی آن در کاهش علائم اختلالات روانی نظیر افسردگی، اضطراب و اختلالات مربوط به خودانتقادی انجام شد. این روش به سرعت به یکی از رویکردهای معتبر و مؤثر در درمان‌های روان‌شناختی تبدیل شد و به ویژه در زمینه‌های بالینی و مشاوره روان‌شناختی کاربردهای فراوانی یافت.

بیشتر بخوانید: روان درمانی بین فردی

کاربردهای شفقت درمانی چیست؟

درمان مبتنی بر شفقت کاربردهای گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف سلامت روان دارد. این رویکرد درمانی به ویژه برای افرادی که با مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی، اختلالات اضطرابی و اختلالات مربوط به خودانتقادی مواجه هستند، بسیار مفید است.

۱. کاهش اضطراب و افسردگی

درمان مبتنی بر شفقت می‌تواند به کاهش علائم اضطراب و افسردگی کمک کند با تمرکز بر تقویت احساسات مثبت و شفقت نسبت به خود، به افراد کمک می‌کند تا به شیوه‌ای مؤثرتر با افکار و احساسات منفی مقابله کنند.

۲. مدیریت استرس

شفقت درمانی به افراد کمک می‌کند تا با استرس‌های زندگی روزمره به شیوه‌ای سالم‌تر و با شفقت بیشتری نسبت به خود و دیگران مواجه شوند.

۳. بهبود روابط بین فردی

با تقویت مهارت‌های همدلی و شفقت، درمان مبتنی بر شفقت می‌تواند به بهبود کیفیت روابط فردی و اجتماعی کمک کند و تعاملات مثبت‌تری را ایجاد نماید.

۴. افزایش خودآگاهی و پذیرش

این درمان به افراد کمک می‌کند تا با افزایش خودآگاهی و پذیرش نسبت به خود، به بهبود سلامت روانی و کیفیت زندگی برسند و احساسات منفی مانند شرم و گناه را بهتر مدیریت کنند.

۵. درمان اختلالات تغذیه و اختلالات مرتبط

درمان مبتنی بر شفقت در درمان اختلالات تغذیه، مانند پرخوری عصبی و بی‌اشتهایی عصبی، نیز مؤثر است و به کاهش احساسات منفی و بهبود رابطه با بدن کمک می‌کند.

مزایای درمان مبتنی بر شفقت چیست؟

درمان مبتنی بر شفقت (CFT) مزایای متعددی دارد که آن را به یک روش درمانی مؤثر و مفید تبدیل می‌کند. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. کاهش خودانتقادی و احساسات منفی
۲. افزایش همدلی و شفقت نسبت به خود
۳. بهبود روابط بین فردی
۴. مدیریت بهتر استرس و اضطراب
۵. افزایش خودآگاهی و پذیرش
۶. توسعه مهارت‌های ذهن‌آگاهی
۷. درمان اختلالات تغذیه
۸. پایداری نتایج درمان

درمان مبتنی بر شفقت چگونه انجام می شود؟

درمان مبتنی بر شفقت (CFT) به طور کلی از طریق مراحل و تکنیک‌های خاصی انجام می‌شود که به تقویت احساس شفقت و همدلی نسبت به خود و دیگران کمک می‌کند. این مراحل شامل موارد زیر است:

۱. آموزش درباره شفقت

در ابتدای درمان، به بیماران آموزش داده می‌شود که شفقت چیست و چگونه می‌تواند به بهبود سلامت روانی کمک کند. این مرحله شامل توضیحاتی درباره اهمیت شفقت نسبت به خود و دیگران و چگونگی تأثیر آن بر احساسات و رفتارها است.

۲. تمرینات ذهن‌آگاهی

یکی از بخش‌های کلیدی CFT، استفاده از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی است که به بیماران کمک می‌کند تا به لحظه حال توجه کنند و با احساسات و افکار خود به شیوه‌ای غیرقضاوتی برخورد کنند. این تمرینات شامل مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌شود.

۳. تکنیک‌های شفقت‌محور

روان درمانگر به بیماران آموزش می‌دهد که چگونه با خود و دیگران به شیوه‌ای شفقت‌آمیز رفتار کنند. این شامل تمریناتی برای تقویت گفت‌وگوهای درونی مثبت، ایجاد نگرش‌های شفقت‌آمیز و افزایش توانایی‌های همدلی است.

۴. مدیریت و تغییر الگوهای منفی

بیماران یاد می‌گیرند که چگونه الگوهای فکری منفی و خودانتقادی را شناسایی کرده و تغییر دهند. این مرحله شامل تمرینات شناختی است که به تغییر الگوهای ذهنی منفی و ارتقاء الگوهای مثبت کمک می‌کند.

۵. تقویت مهارت‌های اجتماعی

در این مرحله، مهارت‌های ارتباطی و تعامل اجتماعی تقویت می‌شود تا بیماران بتوانند روابط مثبت‌تری با دیگران برقرار کنند و احساسات شفقت را در تعاملات اجتماعی خود اعمال کنند.

۶.ارزیابی پیشرفت

درمانگر به طور منظم پیشرفت بیمار را ارزیابی کرده و بر اساس نیازهای فردی، روش‌های درمانی را تنظیم می‌کند تا اطمینان حاصل شود که بیمار به اهداف درمانی خود دست یافته است.

درصد موفقیت روش درمان مبتنی بر شفقت چقدر است؟

میزان اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت (CFT) نسبت به سایر روش‌های درمانی در حال حاضر به خوبی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. مطالعات و تحقیقات علمی نشان می‌دهند که این روش درمانی در برخی زمینه‌ها نسبت به دیگر رویکردهای درمانی می‌تواند مؤثرتر باشد:

۱. کاهش خودانتقادی و احساسات منفی

درمان مبتنی بر شفقت به طور خاص برای افرادی که با خودانتقادی، شرم و گناه شدید مواجه هستند، بسیار مؤثر است. این روش می‌تواند به کاهش این احساسات منفی کمک کند، در حالی که بسیاری از روش‌های درمانی دیگر ممکن است به اندازه کافی به این موضوعات توجه نکنند.

۲. مدیریت اختلالات اضطرابی و افسردگی

تحقیقات نشان داده‌اند که CFT می‌تواند در کاهش علائم اضطراب و افسردگی مؤثر باشد و به طور خاص برای افرادی که تجربه‌های منفی شدید دارند، نتایج مثبت به همراه داشته باشد. این در حالی است که روش‌های درمانی سنتی نظیر درمان شناختی-رفتاری (CBT) نیز مؤثر هستند، اما ممکن است تمرکز کمتری بر تقویت شفقت و همدلی نسبت به خود داشته باشند.

۳. بهبود کیفیت زندگی و روابط بین فردی

درمان مبتنی بر شفقت با تقویت مهارت‌های همدلی و روابط مثبت، می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی و روابط بین فردی ایجاد کند. این ویژگی، CFT را از سایر روش‌های درمانی متمایز می‌کند که ممکن است بیشتر بر جنبه‌های شناختی یا رفتاری تمرکز داشته باشند.

۴. اثربخشی بلندمدت

شواهد نشان می‌دهند که درمان مبتنی بر شفقت می‌تواند در بهبود پایدار و بلندمدت سلامت روان مؤثر باشد. افراد تحت درمان CFT معمولاً به تغییرات مثبت پایدار در احساسات و رفتارهای خود دست می‌یابند، که ممکن است در سایر روش‌های درمانی به همین میزان مشاهده نشود.

محدودیت های شفقت درمانی چیست؟

درمان مبتنی بر شفقت (CFT) هرچند که مزایای زیادی دارد، اما با محدودیت‌هایی نیز مواجه است. یکی از محدودیت‌های عمده آن، نیاز به زمان و تعهد بالا از سوی بیماران است. فرایند یادگیری و تمرین تکنیک‌های شفقت و همدلی ممکن است برای برخی افراد زمان‌بر و دشوار باشد. همچنین، برخی از بیماران ممکن است به دلیل وجود مشکلات عمیق‌تر یا مقاومت‌های روانی نسبت به تغییر، نتایج مطلوبی از این درمان کسب نکنند.

علاوه بر این، درمان مبتنی بر شفقت ممکن است به اندازه کافی برای برخی اختلالات روانی شدید و پیچیده مانند اختلالات شدید روان‌پریشی یا اختلالات شخصیت پیچیده، مؤثر نباشد. همچنین، برای برخی از افراد که نیاز به رویکردهای درمانی فوری و سریع دارند، CFT ممکن است به دلیل نیاز به زمان و فرآیند طولانی‌تر، گزینه مناسبی نباشد. به همین دلیل، ممکن است نیاز به ترکیب این درمان با دیگر رویکردهای درمانی برای دستیابی به نتایج بهتر و سریع‌تر وجود داشته باشد.

سخن آخر

به طور کلی، درمان مبتنی بر شفقت به عنوان یک رویکرد درمانی مؤثر و تکمیلی شناخته می‌شود و می‌تواند به عنوان گزینه‌ای مناسب برای افرادی که با مشکلات خاص عاطفی و روانی دست و پنجه نرم می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، انتخاب بهترین روش درمانی باید بر اساس نیازهای فردی و ویژگی‌های خاص هر بیمار انجام شود و گاهی ترکیب روش‌های مختلف درمانی می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود.